Dlaczego nawet najmądrzejszy poradnik nie zastąpi terapii

Krąży taki dowcip:

 

ktoś wynalazł maszynę, do której wkłada się głowę, a ona sama idealnie goli twarz. Ktoś inny, bardziej sceptyczny, mówi:– Ale przecież każdy ma inny kształt twarzy. Na co słyszy odpowiedź:– Tak, ale tylko za pierwszym razem.

 

To jeden z tych żartów, które śmieszą, a po chwili zaczynają niepokoić. Bo w gruncie rzeczy jest opowieścią o uniwersalnych rozwiązaniach, które obiecują skuteczność bez uwzględniania różnic. I dokładnie w tym miejscu zaczyna się temat terapii – i jej zasadniczej różnicy wobec poradników, artykułów czy „dobrych rad”.

 

Wszyscy chcemy rozwiązań. Problem w tym, że nie jesteśmy tacy sami.

 

Żyjemy w świecie, który bardzo lubi instrukcje. Pięć kroków do spokoju. Trzy zasady dobrej komunikacji. Jedno zdanie, które „ustawi granice”.

I jasne – te treści są kuszące. Dają nadzieję, że jeśli tylko zastosujemy odpowiednią metodę, wszystko zacznie działać. Wnoszą porządek w chaos. Czasem przynoszą ulgę.

Ale jednocześnie niosą ukryte założenie: że ludzie są w gruncie rzeczy podobni, a problemy da się rozwiązać jednym schematem.

Tymczasem każdy z nas ma inny „kształt twarzy psychicznej”:

 

• inną historię,

• inne doświadczenia relacyjne,

• inne sposoby regulowania emocji,

• inne rany i inne zasoby.

 

I dlatego to, co jednemu pomaga, dla drugiego bywa zupełnie nieskuteczne – albo wręcz raniące.

 

Poradnik mówi: „zrób tak”. Terapia pyta: „jak to jest dla ciebie?”

 

To jedno z kluczowych rozróżnień.

Poradnik:

• podaje rozwiązania,

• opisuje mechanizmy,

• normalizuje doświadczenia,

• daje język.

Terapia:

• zatrzymuje się przy Twoim przeżyciu,

• sprawdza, co działa w Twoim przypadku,

• nie zakłada odpowiedzi z góry,

• nie spieszy się z rozwiązaniami.

 

Terapia nie polega na tym, że terapeuta „wie lepiej”. Polega na tym, że w relacji terapeutycznej zaczynasz widzieć i czuć siebie wyraźniej.

To zasadnicza różnica: poradnik jest o wiedzeniu, terapia o doświadczaniu.

 

Wiedza porządkuje. Doświadczenie zmienia.

 

Można przeczytać dziesiątki książek i:

• nadal reagować impulsywnie,

• nadal mieć trudność z granicami,

• nadal czuć napięcie w relacjach,

• nadal „wiedzieć i nie umieć”.

I to nie jest dowód na brak pracy nad sobą. To dowód na to, że nasz układ nerwowy nie zmienia się od samej informacji.

 

Większość trudnych wzorców:

• nie powstała w wyniku braku wiedzy,

• tylko w odpowiedzi na relacje, stres, brak bezpieczeństwa, przeciążenie.

 

Dlatego zmiana zachodzi nie wtedy, gdy coś zrozumiemy, ale wtedy, gdy:

• coś przeżyjemy inaczej,

• coś wydarzy się w relacji,

• doświadczymy nowego sposobu bycia z drugim człowiekiem.

 

Co tak naprawdę dzieje się na terapii?

 

Z zewnątrz wygląda to skromnie: rozmowa, pytania, czasem cisza. Ale pod powierzchnią zachodzą procesy, które trudno ubrać w instrukcję.

Na terapii:

• emocje nie są „do poprawy”,

• reakcje nie są „do naprawy”,

• trudności nie są „do wyeliminowania”.

Są do zrozumienia, przeżycia i oswojenia.

Terapia to przestrzeń, w której:

• możesz mówić bez konieczności bycia „rozsądną”,

• możesz nie wiedzieć, co czujesz,

• możesz być w sprzeczności,

• możesz reagować „nieładnie”.

I nic złego się z tego powodu nie dzieje.

To doświadczenie często po raz pierwszy daje realne poczucie bezpieczeństwa – a z niego dopiero rodzi się zmiana.

 

Terapia nie jest od „naprawiania ludzi”

 

To bardzo ważne.

Terapia nie zakłada, że coś jest z Tobą nie tak. Zakłada, że to, jak funkcjonujesz, ma sens w kontekście Twojej historii.

Reakcje, które dziś przeszkadzają, kiedyś mogły:

• chronić,

• pomagać przetrwać,

• pozwalać dostosować się do trudnych warunków.

Na terapii nie chodzi więc o to, by się „pozbyć” reakcji, ale by:

• zrozumieć, skąd się wzięły,

• sprawdzić, czy nadal są potrzebne,

• nauczyć się innych możliwości reagowania.

 

Terapia to nie tylko wtedy, gdy „już się wali”

 

To jeden z największych mitów.

Gdy ktoś jest w ostrym kryzysie, zagrożeniu, rozpaczy – wtedy potrzebna jest interwencja kryzysowa.Terapia to coś innego.

Terapia jest wtedy, gdy:

• życie działa, ale kosztuje za dużo,

• relacje męczą, choć są ważne,

• emocje są intensywne albo zablokowane,

• wciąż wracają te same trudności,

• czujesz, że „coś w środku” domaga się uwagi.

To nie znak porażki. To znak uważności na siebie.

W praktyce można powiedzieć, że niemal każdy człowiek skorzystałby z terapii, nawet jeśli nie doświadcza kryzysu.

 

Terapia nie goli wszystkich tą samą maszyną

 

Wracając do żartu.

Terapia nie jest maszyną. Nie działa według jednego algorytmu. Nie dopasowuje człowieka do teorii.

To proces szyty na miarę:

• Twojego tempa,

• Twoich granic,

• Twojej gotowości.

Nie chodzi o to, by stać się kimś innym. Chodzi o to, by przestać żyć w sposób, który już nie jest Twój.

 

Poradnik może być początkiem. Terapia jest drogą.

 

Wiedza bywa pierwszym krokiem. Artykuł może coś otworzyć. Zdanie może zostać w głowie na długo.

Ale zmiana zaczyna się tam, gdzie:

• ktoś Cię słyszy naprawdę,

• nie musisz się poprawiać,

• nie musisz wiedzieć,

• możesz doświadczać.

Bo najgłębsze zmiany nie wydarza się w głowie. One wydarza się między ludźmi.

I tego nie da się przeczytać. To trzeba przeżyć.